O'zbek talabalarining darsga munosabati

[Alidjan Nazarov]

Хозирги талабалар, кечаги укувчилар. Урта мактабдаги таълим бериш даражаси, укитувчиларнинг укувчиларга ва аксинча муносабатлари хаммага маълум (Балким мен янгилишишим мумкин, лекин узим шохиди булган нарсалар хакида гапираяпман). Шунинг учун талабалардан уларнинг шахс сифатида тулик шаклланиб булгандан сунг уларнинг дарсга, умуман укишга, укитувчиларга ва жамиятга булган муносабатларини узгартиришларини кутиш кийин.

[Nozima Tashpulatova]

Сообщение от Husen Tangriyev

G'arb erkinligini ta'limga joriy etamiz desak aks holda ko'p narsalarni qurbon qilishimizga to'g'ri keladi. Jumladan, odob-ahloq, kattalarga nisbatan hurmat kabi tushunchalar bir chekkaga yig'ishtirib qo'yish lozim bo'ladi.

Men odobnoma darsini g'arb an'analarida o'tish kerak deganim yo'q. Qolaversa bizning darslarimiz sharq an'analarida otilmaydi. Balki biroz hozirgi davr uchun eskirgan uslubda uslubda olib boriladi. Bu uslub 20 asrda o'zini oqlagandir lekin 21 asrga tog'ri kelmaydi.

[Husen]

Сообщение от Alidjan Nazarov

Шунинг учун талабалардан уларнинг шахс сифатида тулик шаклланиб булгандан сунг уларнинг дарсга, умуман укишга, укитувчиларга ва жамиятга булган муносабатларини узгартиришларини кутиш кийин.

Дархакикат, барчасини мактаб давридан бошлаган маъкул. Бизда Халқ таълими билан Олий таълим ўртасида бирон боғлиқлик йўқ. Талаба яхши ўқимайди дейлик, нега у ўрта таълимни олган мактаб раҳбариятига тегишли чора кўрилмайди. Ўқувчи бир амаллаб мактабни тугатди дейлик, шу билан мактаб ўқитувчиларининг жавобгарлигига ҳам нуқта қўйилади. Менимча, мактаблар ва олийгохларни бир-бири билан чамбарчас боглаб турадиган тизимни ишлаб чиқиш керак. Энди ўқишга кирган талаба ҳеч бўлмаганда собиқ мактаби раҳбариятини уялтирмаслик учун ҳам дарсларга сал эътиборлироқ бўлармиди шунда?!! Тағин, билмадим.....

[Nigora Umarova]

Menimcha talabalar bilan do'stona munosabatda bo'lishimiz kerak.
Bilmaganini o'rgatishimiz darsni ham mavzu , ham zamon bilan hamnafas olib borishimiz kerak.
Talabalarimga dars o'tish jarayonida vaqt man uchun ham, talabalarim uchun ham nihoyatda tez o'tib ketadiki, sezmay qolamiz.
Talabalarni fanimizga qiziqtira olishimiz asosiy maqsadimiz bo'lishi kerak. Ana shunda yangi pedagogik texnoilogiya bo'ladimi yoki eski usulda dars o'tamizmi- dars zerikarli bo'lmaydi. Shuni unutmasligimiz kerakki, har qanday yangilik o'z-o'zidan bo'lmaydi- uning mohiyatida qandaydir jihatdan eski an'analar yotadi.
Talabalarimni biror bitta yangilikka qiziqtirib qo'yaman-da, keyin o'zlari shu yangilikka oid ma'lumotlarni topib kelishadi. Ba'zan menga ma'lum bo'lmaganlarini ham olib kelishadi va biz bi ma'lumotlarni muhokama qilamiz. Oxirida esa mokamalar asosida xulosa chiqaramiz.

[Nigora Umarova]

Сообщение от Alidjan Nazarov

Хозирги талабалар, кечаги укувчилар. Урта мактабдаги таълим бериш даражаси, укитувчиларнинг укувчиларга ва аксинча муносабатлари хаммага маълум (Балким мен янгилишишим мумкин, лекин узим шохиди булган нарсалар хакида гапираяпман). Шунинг учун талабалардан уларнинг шахс сифатида тулик шаклланиб булгандан сунг уларнинг дарсга, умуман укишга, укитувчиларга ва жамиятга булган муносабатларини узгартиришларини кутиш кийин.

Maktabda yomon o'qib, oliygohga kelib o'qituvchisining qiziqtirishi orqali o'zida mavjud bo'lgan bilim bo'shliqlarini to'ldirgan talabalarni bilaman. Hamma gap o'qituvchining bilimida, talabalar o'rtasidagi obro'sida, talabani qiziqtira olishida va talabchanligida. Ana shundagina kerakli natijaga erisha olish mumkin.
Talabaga kelajakda yetishadigan yetuk mutaxassis sifatida qarasak, uni ham hurmat qilsak, muhimi unga ishonsak va asosiysi rag'batlantirib tursak kutilgan natijaga erishamiz.

[Nigora Umarova]

Insonda qandaydir ideal bo'lishi kerak. Agar talaba uchun uning o'qituvchisi ideal bo'lsa, u shu fanni mukammal egallaydi

[Nigora Umarova]

Сообщение от Nozima Tashpulatova

O'zbek talabasining darsga munosabatini qanday o'zgartirish mumkin?
2-soattalabalarning yarmi kech qolib keldi. yo'qlama ko'rsatkichi esa 100 foizdan 80 foizga tushdi. darsga 25 kishidan 4 kishi tayyorgarlik korgan. o'tgan safar tarqatilgan ma'ruza qog'ozlarini esa hech kim o'zi bilan olib kelmagan. Hech bo'lmasa darsga doir savol tayyorlanmagan.

Ba'zan darsimda kutilmagan natijamga erishmasam, qayerda xato qildim deb darsimni o'zim muhokama qilaman.
Ba'zan esa o'tgan darsim o'zimga umuman yoqmaydi. Chetdan kirib kuzatgan odam esa darsimdan ko'p narsa olib chiqib ketganini aytadi.
Kutiladigan natijaga 1-2 marta dars o'tib erishish qiyin. Har qanday talaba 1-2 darslarda o'qituvchini sinaydi, xarakterini bilib olishga harakat qiladi.

[Nigora Umarova]

Сообщение от Husen Tangriyev

Бу учун айбни талабадан, у таҳсил олаётган олий ўқув юртидан қидиргандан наф йўқ. Тополмаймиз ҳам. Кўрсатиладиган барча сабаблар учун етарли асосларни қалаштириб ташлашади. Назаримда, муаммонинг илдизини каттароқ масштабда қидириш керак. Атрофдан, оиладан, бутун бошли жамиятдан қидириш керак.
Мактабда тинимсиз икки бахога укиган синфдошингиз кутилмаганда битирув имтихонларидан сўнг имтиёзли атестат олди. Ўша кундан бошлаб ич-ичингизда "Ўқимасдан туриб ҳам нимагадир эришса бўлар экан-ку!" деган хаёл ўтади.
Қийналиб, минг бир машаққат билан олийгоҳга кирасиз. Янги курсдошларингиздан кутилмаганда эштииб қоласиз: "Фалончиев фалон пул билан ўқишга кирганмиш!" Юқоридаги фикр онгизга энди бироз кучлироқ ўрнашади: "Ўқимасдан туриб ҳам нимагадир эришса бўлар экан-ку!"
Ниҳоят дарслар бошланади. Сессия ҳам етиб келади. Рефератлар, курс ишлари, семинарлар - хуллас яна минг бир азоб билан фанлардан бахо олишни бошлайсиз. Уч, тўрт ва баъзида беш. Сессия бўлаётган кунларининг бирида кутилмаганда дарсларга тузук ҳам қатнашмаган, нуқул ўзига оро беришдан ортмаган бир курсдошингизнинг рейтинг дафтарчасига кўзингиз тушиб қолади: ҳаммаси беш !!! Ток ургандек бўласиз, қанақасига?
Ана шунда юқоридаги фикр онгизга нафақат ўрнашади, энди ўзингиз ҳам унга беихтиёр риоя қилишни бошлайсиз: "Ўқимасдан туриб ҳам нимагадир эришса бўлар экан-ку!"
Қачон-ки, талабларимиз онгидан мана шу фикрни қатъий сидириб чиқариб ташламас эканмиз, аҳвол шу тарзда давом этаверади. Энг муҳими, шу фикрнинг туғилишига йўл қўймаслик лозим.

To'g'ri, guruch kurmaksiz bo'lmaydi. Biroq, hayotda hamma ham shunday degani emas-ku!
Yuqoridagi fikrlarimga asoslanib o'qimaydigan talabalarni o'qimasa turolmaydigan qilib qo'ygan domlalarni bilaman.
Bunga misol qilib professor Mazluma Asqarovani, dotsent Omonilla Madayevni misol qilib keltirishim mumkin. Siz keltirgan illatlar ularda yo'q bo'lgani uchun ham ular talabalarni bilim olish mumkinligiga ishontira olishgan edi. Talaba bilmay qolishdan uyalardi.

[Husen]

Сообщение от Nozima Tashpulatova

Qolaversa bizning darslarimiz sharq an'analarida otilmaydi. Balki biroz hozirgi davr uchun eskirgan uslubda uslubda olib boriladi.

Тўғри дарсларимиз Шарқ анъаналари асосида ўтилмайди. Лекин, ўқитувчи ва талаба ўртасидаги муонсобатларимиз барибир Шарқона. Сиз айтаётган Ғарб эркинлиги принципи ҳам бу анъана эмас. Шунчаки, сиз ҳам эркинлик деганда беихтиёр талаба ва ўқитувчи ўртасидаги эркинликни назарда тутяпсиз, холос. Хўп, ўзингиз учун маъқул деб билган Ғарб эркинлиги анъаналарини дарсда нималарда кўришимиз мумкин. Шуларни санаб беринг-чи? Сиз назаримда янги педагогик технологияларни Ғарб эркинлиги билан адаштиряпсиз. Булар бутунлай бошқа-бошқа нарса эмасми?
Ғарб талабаларига ўхшаб, ўқитувчининг гапини у бироз дарсдан чалғиган пайтда, айтайлик сал мавзудан адашган пайтда зарда билан бўлиб ташлаймизми?
Айтайлик, бугун баъзи ёш ўқитувчилар томонидан тиқиштирилаётган усул - дарсда ўрнидан турмасдан ҳолда ҳам саволларга жавоб бериш-чи? Ўрнидан туриб гапирган талаба сал бўлса ҳам гапираётган гапига эътиборлироқ бўлади. Қолаверса, бу атрофдагиларга ҳурмат белгиси. Мана шунинг ўзи ҳам Шарқ анъаналарининг кичик бир кўриниши эмасми?
Йўқлама қилмаслик - дарсимга кирсанг-кирмасанг менга барибир дегани эмасми? Ўзини ҳурмат қилган ҳар бир ўқитувчи дарсига келган-келмаган талабаларнинг ҳисобини олиб олгани маъқул. Бу аслида талабага нисбатан ҳурмат белгиси. Ҳар бир талаба сиз учун қадрли эканлигини назаримда мана шу йўқлама орқали кўрсатиб туришингиз мумкин.
Шахсан, талабалигимдаги йўқлама қилмаган ўқитувчиларимни бошқалари билан солишитирб чиқдим. Шунда уларда, маъсулиятсизлик ва бироз билимсизлик кучли эканлигига гувоҳ бўлдим.

Сообщение от Nozima Tashpulatova

Bu uslub 20 asrda o'zini oqlagandir lekin 21 asrga tog'ri kelmaydi.

Хўп, иккала асрнинг Ўзбекистон шароитидаги фарқларини тушунтириб беринг-чи? Ўша олийгоҳлар, ўша мактаблар ва албатта ўша ўтган асрда амалиётга тадбиқ қилинган таълим тизими.
Сизнинг-ча, соат занглари ХХI асрга ўтгандан кейин барчаси бирданига ўзгариб қўя қолдими? Тўғри, моддий техник-база жиҳатдан кундан кунга янгиланиб боряпмиз. Лекин, илмий салоҳиятимиз ҳали ҳам ўша-ўша..
Бугун сабоқ бераётган олимларимиз, профессорларимиз ҳам аслида ХХ асрнинг мевалари-ку... Сиз биргина шу фикр билан осонгина қилиб ХХ аср ўзбек илм-фани, педагогикаси хизматлари, машаққатларини чиппакка чиқариб қўя қолдингиз.
Шахсан, мен янги аср ҳали бери таълим тизимимизни ўзгартиришни талаб қиладиган даражада ҳаётимизга таъсир қилади деб ўйламайман.

[Nigora Umarova]

Darhaqiqat, fikringizga qo'shilaman: Bugungi kunda saboq berib kelayotgan 60-80 yoshlar atrofidagi olimlarimizni qomusiy bilim sohiblari deb bilaman va ulardan hali o'rganmagan narsalarimiz ancha ko'p...