Teatr - ma'naviy tarbiya maskani

[Nigora Umarova]

“ТОНГ ОТГАН ТАРАФЛАРДА” СПЕКТАКЛИ ТЎҒРИСИДА
Яқинда мамлакатимизнинг маданий ҳаётида қувончли воқеа рўй берди: Ўзбек Миллий академик драма театрида ёш, умидли режиссёр Асқар Холмўминовнинг шоир ва драматург Усмон Азимнинг “Тонг отган тарафларда” драмаси асосида саҳналаштирилган спектакли томошабинлар эътиборига ҳавола этилди. Бу спектакль ўзида кўтарилган абадий мавзулардан бирини янгича бадиий талқин этилгани билан томошабинларда катта таассурот қолдирди.


Инсоният ўзининг ривожланиш тарихида бир қанча даврларни бошидан кечирган. У шу жараёнда Ватан ва Миллат бу дунёдаги энг муқаддас абадий қадрият эканни тушунган ва уларни кўз қорачўғидек асрашга ҳаракат қилган. “Тонг отган тарафларда” спектаклининг марказида ҳам ана шу абадий мавзу туради. Ўзининг аввалги асарларида “Алпомиш” эпосидаги бош мотивларни саҳнага олиб чиқишга интилган драматург бу асарида ҳам шу буюк эпос ва ундаги қаҳрамонлар тақдири билан бавосита боғлиқ воқеани, аниқроғи, ривоятни томошабинлар эътиборига ҳавола қилади. Спектаклда олис замонларда душман томонидан қириб ташланган, бор-йўғи тўрт-беш кишигина қолган қабилани ва унинг юртини сақлаб қолиш, шу тўрт-беш кишини ўзидан кўпайтириб, уни халқ даражасини олиб чиқиш ва Бойсин-Қўнғирот халқининг бу дунёда абадий гуллаб-яшнаб яшашига эришиш ғояси янграб туради.
Одам боласи ҳали дунёга келиб улгурмай, унги зиммасига турли вазифалар, шартлар қўйилади. Масалага шу жиҳатдан ёндашганимизда Тонгли элининг фарзанди Ёлғиз Мерганнинг ҳам тақдири азалига ўз уруғини давом эттириш, элини асраб қолиш вазифаси, шарти битилган. Тонгли элининг фақатгина беш фуқаросигина - Мангу Қут (уруғ оқсоқоли, бобо), Тонг Ёруғ (она, Мангу Қутнинг келини), Ёлғиз Мерган (норасида гўдак), Куни Ёруғ (Мангу Қутнинг қизи), Мангу Ҳаёт (Ой Ёруғнинг қизи) қатли омдан тирик қолишган. Мангу Қут норасидаларни асраб-авайлаш вазифасини икки аёлга васият қилиб топширади. Наслнинг давом этиши шу икки гўдакнинг келгуси тақдирига боғлиқ: агар улар омон қолсалар - эл ҳам омон қолади. Мангу Қут бу дунёдан кўз юмар экан, Тонгли элининг шу икки норасида “илдизча”си – аввал ниҳол бўлиб кўкариши, сўнг қудратли дарахт бўлиб ўсиши ва бу дунёдан қирилиб кетиш олдида бўлган элининг ҳалокатдан сақлаб қолиши керак. Бу, Мангу қутнинг васияти.


Шуни алоҳида қайд этиш жоизки, драматург асар қаҳрамонларига исм беришда рамзий номларни танлаган. Воқеалар ривожидаги чанқовуз, сибизға, ғажирнай каби қадимий пуфлама чолғу асбобларининг мунгли ноласи режиссёр Асқар Холмўминов, бастакор Одилжон Каримов томонидан маҳорат билан танланган ва бу қадимий мусиқа асбоблари-ю уларнинг номланиши билан қаҳрамонларнинг номлари ўртасидаги уйғунлик асарда, бинобарин, спектаклда тасвирланаётган воқеанинг олис даврларда бўлаётганини англатиб туради. Аммо томошабин бу олис даврларда яшаган кишиларнинг эрк ва ҳуррият йўлида, миллатнинг бирлиги ва тақдири йўлидаги курашлари, хатти-ҳаракатлари, орзу-интилишлари бугунги кунда ҳам катта аҳамиятга эга эканлигини сезади.
Ўзбекистон халқ артисти Муҳаммадали Абдуқундузов, Ўзбекистон халқ артисти Эркин Комиловлар Мангу Қут образини яратишда унинг ўз элати, уруғини давом эттиришга астойдил бел боғлаган, жонфидо донишманд уруғ бошлиғи эканлигини кўрсатишга ҳаракат қилганлар. Мангу Қут кўпни кўрган донишманд инсон сифатида дунёнинг кўзига, ҳақиқатнинг кўзига тик қарайди. У гарчи қатли ом пайтида ўғли Эл Туғудан айрилган, фарзандининг душман қўлида ҳалок бўлгани унинг учун оғир мусибат бўлган эса-да, бу даҳшатли ҳақиқатни келини Тонг Ёруғ ва қизи Ой Ёруғдан яшириб, уларни алдашни истамайди. Зеро, унинг таъбирича, “Бу дунё ўзларини алдайдиганларни кечирмайди”.


Мангу Қут келини Тонг Ёруғ (Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист Шоҳида Исмоилова ва Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист Лола Элтоева) ва қизи Кун Ёруғ (актриса Нигина Анорбоева)ларга: “Бошларингга осмон йиқилса ҳам, токи фарзандларингни камолга етказиб, ўн саккиз ёшида учраштириб, оила қурдирмагунларича ўлмасликка ҳақларинг йўқ”, деб йтади. Бу, унинг шунчаки оддий сўзлари эмас. балки қизи ва келини олдига қўйган шартларидир. Улар бу шартни бажаришга мажбурлар. Зеро, шу шартнинг бажарилиши улар мансуб бўлган элнинг тақдири билан боғлиқ. Авлодининг ўзидан кўпайиб, бир халқ бўлиши Мангу Қутнинг эзгу орзусидир. “Илдизчалар”ни эса пайпаслаб, авайлаб-асраб, ҳаёт қийинчиликларига, алғов-далғовларига сабрли-чидамли қилиб ўстириш эса ниҳоят мушкул.
Томошабиннинг икки дунё оралиғида турган қаҳрамонларнинг ўта мураккаб вазиятини, улар зиммасига тушган синовларнинг бир-биридан оғирлигини ҳис этишида рассом Флора Газизова томонидан маҳорат билан топилган спектакль образи муҳим роль ўйнайди. Ўтов шаклидаги бу образ воқеалар ривожи давомида турли шаклга кириб, гоҳ чархпалак бўлиб, қаҳрамонларнинг бу гардуни дунё бўйлаб сарсону саргардон бўлаётганларини кўришга имкон берса, гоҳ оғир ярадор бўлган ғознинг учиб, абадият оламига кетишини акс эттиради. Чархпалак - гардуннинг юқори қисмига осилган чилвир-арқонлар қайсидир жиҳатдан сиртмоқни эслатса, чархнинг айланиши қайсидир жиҳатдан кунлар, ойлар ва йилларнинг ўтаётганини англатиб туради.

[Nigora Umarova]

Ҳаётнинг давомийлиги синов шартларини муайян тартибга солиб туради: кимдир шарт қўяди, кимдир синалади. Мана шундай синов онанинг – Тонг Ёруғнинг зиммасига тушади. Орадан ўн саккиз йил ўтгач, она ўғлига элати ҳақидаги бор ҳақиқатни айтади. Ўғил - Ёлғиз Мерган Тонгли элининг фарзанди эканлигини билади. Наслни давом эттириш борасида она ва фарзанд олдига синов юборилади. Бу синов хабарчи, элчи ғоз кўринишида бўлади. Чоҳда ётган Алпомиш Бойсун-Қўнғирот тириклигини билдириш учун ғознинг қанотига мактуб битиб, уни элига юборади. Ғоз шу саҳнада Бойсун элати учун умид уйғотувчи озодлик тимсоли ўлароқ гавдаланади. У манзилига етиб бора олмаса, элатнинг эркка бўлган умиди сўнади. Халқ эркка йўлбошчи раҳнамолигида эришади. Йўлбошчи эса Алпомишдир. Йўлбошчисини йўқотган халқ парокандаликка маҳкум. Буни биз кўп тарихий воқеликлардан кузатганмиз. Шуни ёдга олиш жойизки, “Алпомиш”да ҳам элчи ғоз образи мавжуд бўлиб, достонда унинг шекаман уруғи атрофида айланиши тасвирлаб ўтилган. (Усмон Азимнинг “Жоду” тўпламида ҳам “Ғоз” ҳикояси мавжуд.)
Она фидойилик намунасини кўрсатиб, ўғли Ёлғиз Мерган отмоқчи бўлган элчи ғозни учириб юборади. У бу хатти-ҳаракати билан элини ҳалок бўлишдан сақлаб қолади. Унинг айтишича, “Ғозга айланиб кетаётган эркнинг кўксини ўқ туйраб ўтмайди. Озодликнинг йўли кесилмайди. Алпомиш қайтади, Бойсун-Қўнғирот бахтини топади”.
Алпомиш ўзбек халқи учун ҳар қандай машаққат ва синовларни мардона енгиб ўтувчи қаҳрамондир.
Тонг Ёруғнинг образининг моҳияти ҳам унинг эли учун фидокорлигида очилади.
Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист Фарҳод Абдуллаев ва Собир Отажоновлар шомон (бахши) Бўлган Кал образини унинг ички-психологик ҳолатидан келиб чиққан ҳолатда талқин этганлар. Ночорликда қолган она Тонг Ёруғ Бўлган Калнинг олдига борганида, қуръасоз шомон унга: “Бу дунёда фидокорнинг иши оғирдир. Қайси фидокорнинг манглайи ярқираб, у дунёдан ўтди?! Сен бу дунёни мард деб ўйлама”, дейди. Қаҳрамоннинг бу изтиробли сўзларини ҳар иккала актёр ҳам мулоҳаза ва мушоҳада билан баён эта олганлар. Онанинг шу фидокорлиги туфайли “осмонни кўтариб турган” инсонлардан бири эканлигини томошабин далли-девонанинг сўзларидан англайди. Далли-девонанинг мана бу сўзлари ҳам эътиборга молик: “Дунё билан гаплашишда қаттиқ бўлмасанг бўлмайди. Бўшашсанг бу дунё эзиб ташлайди”.

Тонг Ёруғ (она) буни жуда яхши билади. У ўн саккиз йил мобайнида ёлғиз боши билан дунёга сир бермай, у билан тикка туриб гаплашган, ўта қатъиятли аёл. Бироқ унинг бемажол алфозда ётган фарзандига нисбатан ноилож қолгани томошабинда зиддиятли туйғуларни уйғотади, унинг назарида, она иродаси бироз бўшашгандек бўлади. Чиндан ҳам, Тонг Ёруғнинг ўзи айтганидек, фарзандининг биргина умрини Тангридан сўраб ололмаса, она бўлиб ер юзида нима қилиб юрибди?!. Унинг фарзанди учун куйиб-ёнмасликка асло ҳақи йўқ. Чунки қайнотаси Мангу Қутга берган ваъдасига биноан Тонгли элининг наслини давом эттириш учун ҳали фарзандини уйлантириши, ундан неваралар кўриши керак.
Шоҳида Исмоилова талқинида ҳар бир нажот излаб келувчи шахснинг сўзларини тинглаб, мушоҳада қилиб иш юритувчи она образи намоён бўлса, Лола Элтоеванинг ижросида фарзандининг тақдири билан куйинган, бесаранжом, жонсарак, безовта волида қиёфаси гавдаланади. Руҳий изтироб ҳолатини ҳар иккала актриса ҳам очиб бера олган. Тонг Ёруғ изтиробининг яна бир сабаби шундаки, фарзандига “хато қилишга ҳақи йўқлигини, ҳар отган ўқи мўлжалга аниқ тегиши кераклигини” уқтирган, ор-номус тирикликдан устун, деб тарбия берган она энди орсизлар дунёсида яшаб ўтганликларини иддао қилмоқда. Демак, онанинг ўй-хаёллари ўртасида ички кураш, зиддият кетмоқда. Актриса Шоҳида Исмоилова мунгли қараши ва нутқидаги шаҳдамлиги билан фарзанди Ёлғиз Мерган (актёр Ихтиёр Отажонов)да ҳам яшашга нисбатан куч пайдо қилишга, келажакка умид уйғотишга ҳаракат қилади. Шу орқали унинг ўғлида “Ўлимдан бошқа ҳамма нарсанинг давоси бор”, деган ҳаётбахш фикри пайдо бўлади.
Она Луқмои Ҳакимнинг олдига борганида, ундан: “Ўғлинг тузалади”, деган нажотбахш сўзни эшитади-да, “бир келган-кетган” ўша ғознинг қайтиб келишига ишонади. Луқмони Ҳаким тимсолини талқин этишда актёр Ҳамид Тошпўлатов қаҳрамонга хос вазминлик, гапини ўйлаб гапиришга алоҳида эътибор берган бўлса, Ўзбекистонда хизмат кўрсатган артист Ҳожиакар Комилов талқинида эса донишмандлик белгилари устуворик қилади.
Ўтов ёнидан айнан ўша ғозга ўхшаш ғоз учиб ўтади. Бироқ Ёлғиз Мерган уни отмайди. Чунки унинг қалбига, шуурига тарбия орқали хато қилмаслик, ўлаётганда ҳам ҳалол бўлишлик, мардлик, бир сўзлилик сингдирилган.
Тонг Ёруғ Алпомиш (актёр Асадулла Набиев)нинг олдига сўнгги нажот илинжида борганида, синов навбати Алпомишнинг ҳам зиммасига тушади. Алпомиш олдида яхшиликка жавоб қайтариш ёки ўз манфаатини фуқаро манфаатидан кўра устун қўйиш масаласи кўндаланг бўлиб қолади. Бўлган Кал унга ёлғиз фарзанди Ёдгорни Асқар тоғида қурбон қилган тақдиридагина онанинг фарзанди тирик қолиши мумкинлигини башорат қилади. Демак, Алпомиш ё “нафснинг қули бўлиши керак, ёки нафс унинг қули бўлиши керак”. Алпомишнинг фарзанди Ёдгор (Ферузбек Шаропов) қурбон бўлиши мумкинлигини билса-да, “Марднинг фарзанди мард бўлади”, деган ақидага риоя қилиб, бу даҳшатли ҳукмга рози эканлигини билдиради.
Онанинг фидойилиги ҳам учинчи синов арафасида. У ўзгаларнинг бахтсизлиги эвазига ўз бахтига эришиши мумкин. Бироқ она бунга йўл қўймайди ва Тангридан нимани сўраса, ижобат этишини сўраб беришликни эл-юртдан илтимос қилади. Тонг Ёруғ Асқар тоғининг чўққисига чиқиб, фарзанди ота олмаган ОҚ ҒОЗга айланади. Ёлғиз Мерган уни отиб, дарддан фориғ бўлади.
Ҳаётда олий тушунчалар сохталари билан алмаштирилса, ахлоқ билан ахлоқсизликнинг фарқи қолмаса, қадриятлар қадрсизланса, тараққиётни ич-ичидан кемираётган қусурлар асло йўқолмайди. Драматург Усмон Азимнинг минг йиллик ривоят заминида ёзилган “Тонг отган тарафларда” драмасида ҳам ор-номус, фидокорлик, қатъият каби халқимизнинг онгу шуурига сингдириб келинган қадриятларимиз ёритиб берилган. Она Тонг Ёруғ ўғлини Тақдирнинг қўлига топшириб қўймайди. Ҳаётининг давом этиши учун тинимсиз курашади. Шу курашлар жабҳасида у маънавий юксакликка эришади. Мавлоно Жалолиддин Румий ғазалларидан бирида, “Ўлимга юз бургилу, пардани чок эт. Лекин лаҳадга элтувчи ўлимни эмас, янги руҳ туғдирувчи ўлимни танла”, - деб бежизга ёзмаган. Онаизорнинг ғозга айланиб, маънавий юксакликка парвоз этиши, фарзанди отган ёйдан ҳалок бўлиши Тонгли эли ҳаётининг давом этишига сабаб бўлади.
Туркий мифологияда ғоз тимсоли муқаддас қуш сифатида ҳаётнинг давомийлигини англатган. Шу маънода драматург бу тимсолни драмага киритиб, ундан асарда тасвир этилган воқеаларни ўзаро боғлаб, уларни магнитлантириб турувчи тафсил сифатида фойдаланган. Ўзининг юриш-туриши, хатти-ҳаракати билан бошқаларга ўрнак бўладиган фидокор онагина ўз фарзандни эл-юрт учун жон куйдирадиган фидойи фарзанд қилиб тарбиялайди. Спектаклни томоша қилиш жараёнида томошабинлар хаёлида: “Миллатнинг келажаги ҳаёт қийинчиликларидан қўрқмайдиган, довюрак, мард ва қатъиятли оналаримизнинг қўлидадир”, - деган фикр барқарорлашиб боради.

[Nigora Umarova]

ЎЗБЕК МИЛЛИЙ АКАДЕМИК ДРАМА ТЕАТРИНИНГ 2014 ЙИЛ ФЕВРАЛЬ ОЙИ РЕПЕРТУАРИ
1 Шанба “Андишали келинчак” Э.Хушвақтов
2 Якшанба “Кўнгил” Э.Хушвақтов
3 Душанба ДАМ ОЛИШ КУНИ
4 Сешанба “Тонг отган тарафларда” У.Азим
5 Чоршанба “Ўткан кунлар” А.Қодирий
6 Пайшанба “Сизсиз ўтмас кунларим” Э.Хушвақтов
7 Жума “Ўзбекча рақс” Н.Аббосхон
8 Шанба “Тақдир синовлари” Қ.Норқобил
9 Якшанба “Кўнгил” Э.Хушвақтов
10 Душанба ДАМ ОЛИШ КУНИ
11 Сешанба “Йиғлама қиз” Р.Махамаджонов
12 Чоршанба “Ойдин” Р. Муҳаммаджонов
13 Пайшанба “Омон бўлгин азизим!” В.Дельмар
14 Жума “Имкон” Л.Махмудов
15 Шанба “Кўнгил” Э.Хушвақтов
16 Якшанба “Андишали келинчак” Э.Хушвақтов
17 Душанба ДАМ ОЛИШ КУНИ
18 Сешанба “Сенга бир гап айтаман” А.Иброхимов
19 Чоршанба “Тонг отган тарафларда” У.Азим
20 Пайшанба “Тақдир синовлари” Қ.Норқобил
21 Жума “Ўткан кунлар” А.Қодирий
22 Шанба “Сизсиз ўтмас кунларим” Э.Хушвақтов
23 Якшанба “Ўзбекча рақс” Н.Аббосхон
24 Душанба ДАМ ОЛИШ КУНИ
25 Сешанба “Рустам” У.Исмоилов
26 Чоршанба “Тонг отган тарафларда” У.Азим
27 Пайшанба “Танхо юлдузим” Э.Хушвақтов
28 Жума “Халала” Р.Н.Гунтекин

[albatros]

Kecha Nigora opa bilan (taklifiga binoan) “Shams & Qamar” teatr studiyasiga borgandim. Studiya e’loniga ko’ra Lermontovning «Demon» («Iblis») dostoni va Chingiz Aytmatovning “”Jamila”qissasi asosida tayyorlangan sahna ko’rinishi namoyish etilishi kerak ekan. Bu yerda ilk marta borgandim. Oddiygina sahna, kamtarona muhit, 4-5 kishilik jamoa bunday buyuk asarlarni yuqori darajada namoyi etishiga avvaliga ishonmadim. Keyin esa … Keyin esa kutganimdanda a’lo ijoroni guvohi bo'ldim.


Avvaliga “Jamila” qissasining sahna ko’rinishi namoyish etildi. Sahnagi har bir detallar, tanlangan ketma –ket namoyish etilgan musiqalar, asar qahramonlarining kiyinish va mahoratli ijrolari asar voqealari bo’lib o’tgan sovuq urush darvlarini, insonlar boshida tushgan ogír kunlar, qiyinchiliklarni esga solib yuboradi. Doniyor va Jamilaning kechinmalari haqida so’zlab beruvchi sahna ko’rinishini tamosha qilarkanman, Lui Aragonning bu asarga yuqori baho berganligi bejiz emasligiga yana bir bora amin bo’ldim.


Biroz tanaffuzdan so’ng Usmon Nosir tarjimasi asosida tayyorlangan Lermontovning «Demon» («Iblis») dostonini sahna ko’rinishini tamosha qildik. Quvg’indi ruh timsolidagi birgina qahramonning o’zi butun bir asar voqealarini harakatlar, qisqa she’rlar va tanlangan go’zal musiqalar hamohangligida namoyish etib berdi. Aktiyor asar qahramoni Tamaraning achchiq hayotini haqida ko’rinishni namoyish etib berar ekan, bu asarda butun insoniyatning qismatini namoyon etdi. Odam Ato va Momo Havo taqdiri, dinlar orasidagi uygúnlik, yovuzlik va ezgulik orasida kurash haqidagi bu sahna ko’rinish – insoniyatning butun hayoti kurashlarlardan iboratligini uqtiradi tomoshabinga.


Shundan so’ng ijodiy jamoa bilan suhbat qildik. Ular ijrosidagi jonli ijrodagi qo'shiqlar, savol javoblar asosida bo’lib o’tgan muloqot bu ahil jamoaning ijodiy faoliyati haqidagi ko’p ma’lumotlarni bilib olishga zamin yaratdi. Xullas, o’tgan bu kunim mazmunli, va muhimi "nimadir" olishimga xizmat qildi, - desam xato bo'lmaydi. Sahnalashtirilgan ibrat olgulik bu asarlarni boshqalarga ham tamosha qilishni tavsiya etgan bo’lardim.

[Nigora Umarova]

2014 йилнинг 19 июни, соат 15.00 да Алишер Навоий номидаги Ўзбекистон Миллий кутубхонасида Ўзбекистон санъат арбоби, режиссёр Баҳодир Йўлдошев билан ижодий учрашув бўлиб ўтади.
Ўзбек театри ва унга бугунги кунда томошабин нуқтаи назаридан нималар етишмаётганлиги юзасидан саволларингиз бўлса учрашувда қатнашиб жавоб олишингиз мумкин.

Баҳодир Йўлдошев 1945 йили Самарқанд шаҳрининг Каттақўрғон вилоятида таваллуд топган.
У саҳналаштирган "Қароқчилар" (Шиллер), "Тирик мурда" (Лев Толстой), "Абу Али ибн Сино" (Уйғун), "Беруний", "Ибн Сино", "Юлдузли тунлар" (Пириқул Қодиров), "Мен Чилига ишонаман" (Чичиков),"Комиссия" (Ўлмас Умарбеков), "Ғариблар" (В.Дельмар), "Нодирабегим" (Туроб Тўла), "Бой ила хизматчи" "Холисхон", "Майсаранинг иши" (Ҳамза), "Келинлар қўзғалони", "Фаhмонбиби аразлади" (Саид Аҳмад), "Искандар" (Шуҳрат Ризаев), "Отасининг қизи" (Исфандиёр Ҳайдаров), "Қора камар" (Шукур Холмирзаев) асарлари халқимиз томонидан самимий кутиб олинган.
"Шарқ тароналари Халқаро мусиқа фестивали, Мустақиллик тантаналари, Наврўз байрамига бағишланган театр томошаларининг бош режиссёри.

[Sparc]

Сообщение от albatros

“Shams & Qamar” teatr studiyasiga borgandim

"Театр начинается с вешалки" деганларидек, авваламбор, театр-студия қаерда жойлашгани, қандай топиб бориш мумкинлигини ёзсангиз ёмон бўлмасди.

[Nigora Umarova]

Сообщение от Sparc

"Театр начинается с вешалки" деганларидек, авваламбор, театр-студия қаерда жойлашгани, қандай топиб бориш мумкинлигини ёзсангиз ёмон бўлмасди.

Дом детского творчества возле центра Луночарского по адресу ул. Ипак йули 253-а. Чуть не доезжая до остановки Центра Луночарского, с левой стороны.
Телефоны администраторов "Шамс-и-Камар": (+99893) 530 67 33, (+99893) 5464012.

[Nigora Umarova]

Сообщение от albatros

Biroz tanaffusdan so’ng Usmon Nosir tarjimasi asosida tayyorlangan Lermontovning «Demon» («Iblis») dostonini sahna ko’rinishini tamosha qildik. Quvg’indi ruh timsolidagi birgina qahramonning o’zi butun bir asar voqealarini harakatlar, qisqa she’rlar va tanlangan go’zal musiqalar hamohangligida namoyish etib berdi. Aktiyor asar qahramoni Tamaraning achchiq hayotini haqida ko’rinishni namoyish etib berar ekan, bu asarda butun insoniyatning qismatini namoyon etdi. Odam Ato va Momo Havo taqdiri, dinlar orasidagi uygúnlik, yovuzlik va ezgulik orasida kurash haqidagi bu sahna ko’rinish – insoniyatning butun hayoti kurashlarlardan iboratligini uqtiradi tomoshabinga.

Тени и явь Лермонтовского Демона
в версии театра Шамс-и-Камар отличаются от "врубелвского" понимания и видения образа Демона знакомого нам больше по "картинке" в учебниках по родной речи. Да и спектакль в постановке Нурбека Гафурова называется "Изгнанный дух". Маленькая и узкая аудитория-класс разделена режиссёром на две части и перегорожена холстом. На холсте, - освященный дальним прожектором он становится экраном, - в пластическом воплощении является зрителю тот самый мятущийся Дух. Пред холстом - его человеческая плоть в яви... Сам же Демон, вполне узнаваемый парень из соседней подворотни, но он как раз из тех, что отчаянно и по юношески категорично хочет понять кто он есть таков?! Прямо здесь и сейчас!!! И энергия его желания решить все вселенские вопросы такова, что зритель мгновенно вовлечён в эту странным образом житейско - вселенскую историю бунтующего Духа соседского Юноши... Юноша - Дух - Сохидилло Ахмадуллаев. Режиссёр - Нурбек Гафуров.

[Nigora Umarova]

Менинг қайғум бўлса, муттасил,
Шу ердадир, ҳеч қачон ўлмас,
У мен каби абадий асл,
Мендек унинг охири бўлмас!
Гоҳ илондек, ўйнар,тўлғанар.
Гоҳ оловдек куйдириб, ёнар.
Гоҳ тош каби фикримни босар,-
Ўлган умид,ўлган эҳтирос
Қабридир у. Асти бузилмас!...

Лермонтов, "Иблис"дан.

"Шамс- Қамар" театр студиясининг Михаил Лермонтовнинг "Иблис"("Демон", Усмон Носир таржимаси асосида) саҳналаштирилган "Қувилган руҳ" моноспектакли рамзий жиҳатдан таъсирли чиқибди. Спектакль бошида гап-сўзсиз пластик ҳаракатларнинг Майкл Нейман, "La Dilletante", "интерконтиненталь" триосининг мусиқалари билан ижросини кўрган одам "Буни Лермонтовга нима алоқаси бор экан?" дея ҳаракатлардан "Қиссаси Рабғузий"даги "Одам Атонинг яратилиши" воқеасини, Абдурауф Фитратнинг "Шайтоннинг Тангрига исёни"ни, Булгаковнинг "уста ва Маргарита"сидаги Пилат ва Иешуани", Улуғбек Ҳамдамнинг "Исён ва итоати"ни, Исажон Султоннинг "Боқий дарбадари"ни тасаввур қилди. Ислом, насронийлик, буддавийлик ақидаларини гап-сўзсиз кўргандек бўлади.
Бироқ,
"Одам недир? Недир иш, умри?
Келиб кетган ва келиб кетар..
Умид борки, ҳукмдор Тангри,
Ҳукм этса ҳам авф эта олар"
-ни эшитгачгина, "Демон"ни англади. Нур ва парда ортидаги ўйинлар, хуллас, бир актёр спектакли Румий фалсафасида таъкидланганидек, ҳар кимга "синган ҳақиқат кўзаси"нинг парчаларини бирлаштириш ғоясини беради

[albatros]

Ҳар бир режиссёр ёки ижодкор бирор янги асар устида ишлар экан, аввало халққа манзур бўлишини истайди. Худди шундай юксак режаларни қўлидан тутган ёш режессёр Тошкент Давлат санъат ва маданият институти талабаси Фарҳодбек Саидов ҳам ана шундай мақсадларни ўз олдига қўйган кўринади. Куни кеча Ўзбек драма театрида унинг илк режиссёрлик иши ёзувчи Фарида Усмоннинг “Қиз келин” асари асосида тайёрланган спектаклининг тақдимотида намоён бўлди. Асар воқеалари ёш қиз Зумрад (Дилрабо Тошпўлатова), ресторан хизматчиси Саттор (Илҳом Бердиев) ва ошиқ йигит Мамарайим (Сирожиддин Сатторов) кечинмаларини ўз ичига қамраб олган.
Спектакль жараёнида саҳнанинг орқа фонида гитара куйи асосида актрисалар Изроҳат Муротова ва Маҳбуба Хуррамовалар Муҳаммад Юсуф шеърлари асосида, режиссёр Сайфиддин Мелиев куй басталаган қўшиқларни куйлаб туришди.
Дастлаб асар ҳақида икки оғиз сўз:
Воқеаларнинг асосий қисми “Мадонна” деб номланувчи ресторанда бўлиб ўтади. Кенг катта ресторан. Деворларида машҳур рассомларнинг санъат асарлари илиб қўйилган. Шулар қаторида уйғониш даврининг буюк рассоми Леонардо Да Винчининг машҳур “Мадонна” (“Жаконда”) асари ҳам бор (Бу шу рестораннинг номи билан боғлиқ бўлса керак). Тамадди қилиш илинжида келган қиз(Зумрад) ушбу ресторанни ёқтириб қолади. У катта ва шинам хонани айланар экан, деворда осиб қўйилган суратларга кўз югуртиради. “Мадонна” суратини кўрганда эса унда аёллар қисматини кўргандек бўлади. Яъни у суратдаги аёлни энг бахтли аёл тимсоли деб ўйлайди.

Батафсил: